We zijn in dialoog. Over een moeilijk onderwerp. Met mensen met een streng religieuze achtergrond. Ingrediënten voor een stevige discussie met een grote kans om te ontsporen. We zitten in een open cirkel, niemand aan het hoofd, gelijkwaardig en met een gelijke afstand tot het midden. We gebruiken een talking stick, een spreekobject. Eigenlijk gek dat we het een spreekstok noemen. Het is eerder een luisterstok. Mij helpt het vooral om te blijven luisteren wanneer mensen iets zeggen dat ik heel moeilijk vind om te horen. De stok gaat rond, van hand tot hand. Wie hem heeft, spreekt en geeft hem weer door als ze klaar is met spreken. Wie hem niet heeft zwijgt. En luistert.
“Dat ligt besloten in God’s scheppingsorde. Die geldt voor iedereen, ook als je niet gelovig bent.”
Haar woorden snijden door mijn ziel. Gelukkig hoef ik er niet op te reageren. Het kán niet eens. Ik heb de spreekstok niet. Ik kan alleen maar luisteren. En mijn eigen reactie even parkeren. Ze gaat nog even door.
“De man is nou eenmaal zo geschapen dat hij zijn lusten niet kan bedwingen. Wij vrouwen moeten daar rekening mee houden door ons bescheiden te kleden.”
Ook nu hoef ik niet te reageren. Het stokje is in handen van de volgende spreker. Een man.
“Ik ervaar die verleiding niet altijd als ik een bloot vrouwenbeen zie of losse haren. En als ze er wel is voel ik de verantwoordelijkheid om er niet naar te handelen. De man is volgens mij niet geschapen als een hulpeloos wezen dat voor zichzelf behoed moet worden.”
Wanneer de cirkel de stok weer in mijn handen legt heb ik alweer zoveel gehoord en gevoeld en gedacht dat ik iets heel anders zeg.
In januari was de overheid van de VS drie dagen ‘dicht’ door een patstelling. Een groep gematigde Republikeinse en Democratische senatoren, de ‘Gezond Verstand Coalitie’, wilde proberen de impasse te doorbreken. Om met voorstellen te komen die als brug tussen de partijen konden dienen vergaderden ze zich de blaren op de tong. Ik vermoed dat het makkelijker is om een constructief gesprek te voeren met een roedel panikerende chimpansees dan met deze groep. Dus introduceerde senator Susan Collins de spreekstok. Toen ik dat las maakte mijn hart een sprongetje. Wat fantastisch dat de magie van de dialoog tot daar is doorgedrongen! Mevrouw Collins gaf mensen letterlijk het woord door de stok te overhandigen, en pakte de stok weer af wanneer ze dat nodig vond.
Haar spreekstok was een Rungu van de Masai uit Kenia. Deze wordt niet alleen voor dialoog gebruikt, het is ook een wapen om mee te slaan of te gooien. Grappig genoeg gebeurde dit laatste ook. Toen een senator een spreker onderbrak wierp deze hem de stok toe waarbij een glazen olifant het onderspit delfde.
Ik wil niet beweren dat de Rungu de doorbraak heeft veroorzaakt maar ik denk dat ze wel een wezenlijke bijdrage heeft geleverd. Die bijdrage had volgens mij nog groter kunnen zijn als de stok de cirkel rond gegaan was. Dan had mevrouw Collins als gelijkwaardige gesprekspartner aan het gesprek deel kunnen nemen. Dan had ze kunnen focussen op de inhoud en haar eigen bijdrage in plaats van op wie het woord wilde hebben of wie nog niet aan de beurt geweest was. Ze had met haar volle aandacht kunnen luisteren naar de anderen zonder teveel energie te besteden aan het proces. Dan had iedereen geweten dat hij de stok vanzelf meer dan eens in handen zou krijgen, zonder erom te vragen. Dan hadden mensen de stok ook gewoon vast kunnen houden zonder iets te zeggen. Daarmee een stilte veroorzakend waarin iedereen ook even kan luisteren naar haar innerlijke stem. In een talking circle gaat de stok rond tot alles gezegd is wat gezegd wilde worden.
Spreekstok, luisterstok, breekijzer, houvast, wapen.