Sanne Roemen

13.03.2010

Sociaal kapitaal in organisaties?

Hoe krijg je mensen zover dat ze samen iets willen doen? Dat ze verbonden willen zijn en blijven aan een groep die zichzelf onderhoudt en gaat ontwikkelen? Ik help (maatschappelijke) organisaties om van mensen (hun medewerkers en netwerk) een groep te maken die zich verbindt aan een doelstelling. En dat is zeker niet altijd makkelijk. Maar wat mij betreft zijn de fundamenten wél simpel. Simpel is helaas vaak juist een beetje moeilijk…

Wat is sociaal kapitaal?

Sociaal kapitaal is het saldo van bereidheid om te geven en te ontvangen. Dat saldo staat op de bank van wensen en waarde, gevestigd in de harten van mensen. Met sociaal kapitaal lukken dingen, komen mensen in beweging, krijgt iedereen de kans om te schitteren. Sociaal kapitaal stroomt tussen buren, vrienden, collega’s, samenwerkingspartners, binnen netwerken, op het internet en ja, ook bij organisaties. Het is een universeel saldo: het gaat niet per sé om een saldo tussen persoon A en persoon B, maar het kan veel verder doorstromen. Er zit geen valuta tussen vraag en aanbod, de waarde is flexibel en relatief. Sociaal kapitaal is impliciet en onmeetbaar. Vaag? In je hart weet je wat ik bedoel!

Wanneer gaat sociaal kapitaal stromen? Als er een goede vraag gesteld wordt.

Wat is een goede vraag?

  • Een goede vraag nodigt uit tot wedervragen en doorvragen.
  • De vraag brengt onbewuste aannames naar boven en stimuleert een goed gesprek.
  • Een goede vraag is simpel maar niet simplistisch.
  • Op een goede vraag zijn meerdere antwoorden mogelijk.
  • Een goede vraag is een open vraag, “ja” of “nee” als antwoord voldoen niet.
  • Een goede vraag is helder.
  • Een goede vraag zet aan tot meedenken, genereert energie.
  • Een goede vraag levert kansen, mogelijkheden en acties op.
  • Een goede vraag begint bij jezelf: “hoe kan ik…”, “hoe kunnen wij…”

(Geïnspireerd door The World Café, een krachtige gespreks methode en door DurfTeVragen, een on- en offline plek waar dingen lukken door het stellen van de juiste vraag)

Waar moet je die goede vraag dan stellen om ervoor te zorgen dat sociaal kapitaal gaat stromen? In een sociaal netwerk.

Wat is een sociaal netwerk?

In een sociaal netwerk draait het om een gezamenlijke doelstelling of een gedeelde passie. Die doelstelling kan impliciet of expliciet zijn. Tegelijk biedt het netwerk een plek om aan persoonlijke doelen te werken. Vroeger gebruikte men formele structuren om te netwerken om je doelen te bereiken. Nu gebeurt dat vaak meer informeel, de verbanden zijn losser. Maar nog steeds gebruiken mensen groepen om een persoonlijke en eventueel gezamenlijke doelstelling te bereiken. Dat komt doordat mensen geneigd zijn om anderen te helpen. Iemand helpen is namelijk erg leuk. Een sociaal netwerk kan een heel los en fuzzy verband zijn, zoals de gebruikers van Twitter. Of het kan heel veel samenhang hebben, bijvoorbeeld bij een ondernemersnetwerk of beroepsvereniging.

Wanneer willen mensen nou helpen?

  • Ze helpen als ze jou leuk vinden. Er is een klik, ze herkennen iets van zichzelf in jou. Ze voelen sympathie.
  • Ze helpen als de vraag, het thema, issue, gebeurtenis hen raakt of aanspreekt. Als ze er zelf ook iets mee hebben of er zelf ook last van hebben.
  • Ze helpen als je de juiste vraag stelt.
  • Ze helpen wanneer het heel makkelijk voor hen is om te helpen. Wanneer het duidelijk is wat iemand kan doen om te helpen, en datgene wat hij kan doen gaat hem ook nog eens makkelijk af. Het kost kortom niet al teveel moeite.
  • Ze helpen als ze jou ook hebben zien helpen. Altruïsme is aanstekelijk!
  • Mensen vinden het extra leuk om te helpen wanneer het hun talent of ambitie raakt. Wanneer ze dus iets kunnen doen wat ze goed kunnen of wat ze graag willen leren.
  • Kortom: veel mensen ervaren het als een cadeautje wanneer ze iemand ergens mee kunnen helpen. Dus: wie helpt nou wie?

Waarom is het dan toch vaak zo lastig?

Ik denk dat ik hierboven al een beetje antwoord heb gegeven op die vraag. Loop jij wel eens tegen barrières op? Formuleer eerst de essentiële vraag waar je mensen voor in beweging wilt krijgen. Hier zit hem vaak de kern: het raakt aan de identiteit van je organisatie, aan de werkelijke missie. Het is zo verleidelijk om die na verloop van tijd uit het oog te verliezen en je te richten op het voortbestaan van de organisatie als doel. Pijnpuntje: je wilt helemaal niet dat de essentiële vraag beantwoord of opgelost wordt, want dan zou je óf moeten stoppen, óf radicaal van koers moeten veranderen. En dat vraagt om een avontuur buiten je comfort zone. Maar onthoud een ding: de leukste en mooiste dingen gebeuren juist daar, buiten de comfort zone.

Boeken over Sociaal Kapitaal

Charles Leadbeater: We-Think (gratis download NL)
Tara Hunt: The Whuffie Factor (gratis download NL)
Don Tapscott and Anthony Williams: Wikinomics

Dit artikel schreef ik voor de Great Place to Live krant rond het thema “Het Laboratorium van de Toekomst”. 12-3-2-10 vond dit Laboratorium van de Toekomst Live plaats bij De Baak in Driebergen. Daar is de Great Place to Live krant Live gemaakt. Great Place to Live is een netwerk van pioniers die met lef, liefde en integriteit de wereld bestormen. Thema is sociale innovatie. Doel is een mooiere wereld. Middelen zijn een krant, ontmoetingen en spannende interventies. Great Place to Live heeft ook een NING community

[update] Laat mij weten hoe het bij jou werkt!

Heb je ervaring met “de juiste vraag”? Heb je verhalen over dat het kan werken in jouw organisatie of bij je klanten, in je netwerk? Loop je juist tegen problemen aan rond het mobiliseren van sociaal kapitaal? Het lijkt mij leuk om hierover in de reacties uit te wisselen. Met dank aan de feedback van Kees Romkes die mij erop wees dat ik een ‘call to action’ was vergeten.

[update 31 maart 2010] Het GPTL live magazine staat integraal hier online.

Published on maart 13, 2010

Tags

Lees Interacties

Reacties

  3. Sociaal kapitaal is zo’n “vanzelfsprekendheid” dat het vaak niet als toegevoegde waarde wordt gezien. Zodra je dit weer bespreekbaar en herkenbaar maakt, wees gewaarschuwd… je trekt er ook vaak oude wonden mee open…

    Want het ene kopje koffie wat je collega voor jou haalt, is niet hetzelfde waard als jij een kopje voor je collega haalt… Waardering, vorm, manier, zitten veel emotionele waardes achter die vaak (in)direct gekoppeld zijn aan andere oorzaken en vormen.

    Verder alleen maar mooie dingen gedaan met sociaal kapitaal ;)

  4. Gisteren bij de Laboratorium van de Toekomst-bijeenkomst van GPtL bedachten we het volgende:
    de nieuwe leiders zijn verleiders , om mensen echt te kunnen activeren moet je weten waar ze van houden. Vervolgens ga je kijken hoe dat waar ze van houden en de doelstelling van de organisatie elkaar kan versterken.

    Als community manager bij Arnhem Direct heb ik een aantal concrete voorbeelden en ervaringen dat dit goed werkt. Door het gesprek aan te gaan met mensen die willen bloggen voor het platform op basis van waar ze echt warm voor lopen en van daaruit samen te onderzoeken hoe het platform daar een rol in kan spelen, maakt dat mensen bijdrages gaan leveren die voor henzelf èn de community waarde creëren.

    Hierdoor worden deze bloggers weer een voorbeeld voor anderen en kan Arnhem Direct content bieden van en over inspirerende mensen, initiatieven en projecten in Arnhem.

  5. Beste Sanne, helder verhaal over sociaal kapitaal. Goed om het weer eens op een rijtje te zetten. Niets zo menselijks als communiceren, maar toch vergeten we dat vaak ‘goed’ te doen.

    In mijn situatie lijkt bijna elke bezigheid verbonden te zijn met een sociaal netwerk. Of het nu gaat om ‘mijn’ kring van MBOacademiebouwers, onze vereniging voor Verbindend Leidinggeven, de coalitie van ZP-ers met wie ik Krachtbron van een Lerende Organisatie schreef, en Huisacademies in de wereld zet. Alles gebeurt via ‘sociaal netwerken’. Eigenlijk heb ik daar tot nu toe nog geen enkele barrière in ontdekt. Daarbij sta ik overigens wel op het standpunt dat ‘meemaken’ een keuze van de ander is, en niet meemaken ook mijn respect kan wegdragen. Misschien dat je jouw rijtje van ‘helpen’ nog eens in het licht van mijn prachtwoord ‘Méémaken’ kunt beschouwen. Je zult iets maar hebben meegemaakt, zoals ik in dit geval jouw blog… Mooie blog!

    • Klopt, meemaken is de keuze van de ander. Dat lijkt mij evident. Of heb jij de ervaring dat er ook wel eens mensen zonder dat te willen meemaken?

  6. Het ervaren dat, zoals jij dat zo mooi zegt: “de leukste en mooiste dingen juist daar, buiten de comfort zone gebeuren”, is fantastisch!

    Wat ik merk is dat de werkelijke missie in organisaties in de mensen zit, maar dat de meerderheid zich aansluit bij de (voor hen niet geheel passende en dus niet congrente) missie van de organisatie. De missie van mensen lopen dan uiteen met de missie van de organisatie. Vaak wordt dan gesteld dat de mensen, die vasthouden aan hun eigen missie en wat uit de pas lopen, niet passen bij de organisatie (lees: en maar iets anders moeten gaan doen). Juist deze mensen zijn vaak juist het hart van de organisatie en kunnen juist door hun afwijkende congruente handelswijze van heel veel waarde zijn voor diezelfde organisatie of voor de partners, klanten, relaties van de organisatie. Daarnaast zijn zij in hun gedrag de uiting van wat veel meer mensen in die organisatie zouden willen, maar dat (onbewust) niet laten durven zien.

    Als men dat kan zien en open staat voor echt iedereens authenticiteit, ontstaat er een ‘energiegeneratie’ die veel sterker is (zeker vaak op lange termijn) dan doorgaan in de bestaande systemen en cultuur. Er komt ruimte voor veel nieuwe manieren van samenwerken met bijvoorbeeld genoemde werkvormen als world café, durftevragen, etc..

    Echt openstaan is echter afscheid nemen… afscheid nemen van vaste meningen en opvattingen… afscheid nemen van idee dat je het zelf en alleen moet doen… afscheid nemen van idee dat jou oplossingen als vanzelfsprekend de beste is… etc… etc…
    En dus: de leukste en mooiste dingen buiten de comfort zone laten gebeuren…

    Remco

    • Remco, goede input. Vaak is er wel een gedeelde of onderschreven visie maar lopen missies een beetje, of heel erg uiteen. Of een stap verderop, bij de strategie. Gemeenschappelijke grond vinden is volgens mij vaak heel goed mogelijk. Men mag zich wat mij betreft vaker afvragen of een “organisatie” als zelfstandig naamwoord, als “ding”, wel de beste vorm is om vanuit een visie invulling te geven aan een missie?
      Het werken aan een plan, vanuit een bepaalde visie en met een bepaalde missie moet meestal tot op bepaalde hoogte georganiseerd worden. Maar als mensen, zoals Cees zo mooi verwoordt, in de gelegenheid worden gesteld om te gaan méémaken, hoeft dat m.i. niet per se te ‘stollen’ in een organisatie. Wat ik steeds vaker zie is dat mensen een probleem signaleren of een droom willen realiseren, anderen tegenkomen die zich daar ook aan willen verbinden, en dat er (tijdelijke) verbanden ontstaan waarin mensen dat gaan doen. Prachtig!

Trackbacks